Γράφει η Φλωρεντία Ρήγα
Δύο χρόνια σχεδόν μετά την έκδοση της πρώτης του ποιητικής συλλογής «Μεταθανασία» (2020), που κυκλοφορεί από τις αξιόλογες εκδόσεις «24 γράμματα», ο Ηλίας Στόφυλας εξακολουθεί να συγκινεί τον αναγνώστη, χάρη στην ειλικρινή και εκρηκτική φωνή του, που μετουσιώνεται λιτά και υπαινικτικά σε 41 έξοχα ποιήματα. Όλα άρτια δομημένα, με μια λιτή και υπαινικτική γραφή, εκφράζουν την υπαρξιακή του αγωνία και αλήθεια, χωρίς περιστροφές, με μια αυτοσαρκαστική, μέσα στην οδύνη της, φωνή.
Ξεκινώντας από ένα τραυματισμένο «εγώ» υπερασπίζεται διαμέσου της ποίησης το κοινωνικά απαξιωμένο «εμείς», μετατρέποντας μια, εκ πρώτης όψεως, «ιδιωτική ποίηση» σε ένα όργανο συλλογικής έκφρασης των απανταχού καταπιεσμένων. Χάρη στο ποιητικό πληρεξούσιο, εκφράζει ένα ευρύτερο σύνολο ανθρώπων, που οι κανόνες της κοινωνίας, της οικογένειας, της μικροπρεπούς ηθικής επιχειρούν διαχρονικά να ποδηγετήσουν. Βρίσκοντας την ομορφιά στην «αόρατη ορατότητα των κρυμμένων», αποκαθηλώνει «τους εξιλαστήριους θύτες των ενόχων» και εξυψώνει, «ατίθασα νεκρός», τις αποκλίσεις.
Ο ίδιος, σε συνέντευξή του, ανατρέχει στις ρίζες της έμπνευσής του, μνημονεύοντας, μεταξύ άλλων, τον Τίτο Πατρίκιο, τον Γιάννη Ρίτσο, τον Παλαμά, την Κατερίνα Αγγελάκη – Ρουκ, τον Νίκο Καρούζο, την Κική Δημουλά και, φυσικά, τον Καβάφη. Βεβαίως, είναι εύκολο να εντοπίσει κανείς ίχνη των παραπάνω επιρροών στη γραφή του, ωστόσο θα πρέπει να τονιστεί πως ο Ηλίας Στόφυλας διαθέτει το δικό του, καθαρά προσωπικό ύφος, αυτό που διέπεται από μια εσωτερική ένταση, η οποία ισορροπεί έντεχνα με μια εξωτερική αρμονία, χάρη στην ικανότητα του ποιητή να τιθασεύει το πλούσιο υλικό του.
Υιοθετώντας μια σταθερή μορφή ελευθερόστιχων ποιημάτων μεσαίου μεγέθους, με σύντομους, ως επί το πλείστον, αλλά και μεγαλύτερους στίχους, προσφέρει στη συλλογή του μια μορφολογική αρμονία, η οποία επεκτείνεται και στη θεματολογία, αυτή της απώλειας, του θανάτου, του άδοξου έρωτα, της ανεκπλήρωτης ευτυχίας. Εντούτοις, δεν θα μπορούσε να πλήξει ο αναγνώστης ούτε στιγμή. Κι αυτό, γιατί ο αντικατοπτρισμός του πόνου έχει τόσες πλευρές όσες και οι ιστορίες που ξετυλίγει. Επιπρόσθετα, οι λεξιλογικές επιλογές του δημιουργού διακρίνονται από ποικιλία, πλούτο και πρωτοτυπία, καθώς ο Η. Σ. αποφεύγει τις επαναλήψεις και τις κοινοτυπίες, απεναντίας προτιμά την προσεκτική λεξιλογική επένδυση των ιδεών του. Λακωνικός και συνάμα λογοπλάστης, αποτυπώνει με περιεκτικό και οξύ τρόπο την τραυματική του πορεία προς την αυτογνωσία. Συγκροτημένη δόμηση, λοιπόν, εκρηχτικών νοημάτων – κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση του δημιουργού του; – μοιάζει με πειθαρχημένο καλούπι μιας συναισθηματικής πλημμύρας, που συγκρατείται με πειθαρχία, ώστε να μη σπάσει, αλλά αντιθέτως να παρουσιάσει αριστοτεχνικά τις πληγές της.
“Ο Προκαθήμενος των Πληγών”, όπως εύγλωττα παρουσιάζεται, αναμετράται διαρκώς με το δίκοπο μαχαίρι του έρωτα και του θανάτου · και μέσα από τις πληγές που δημιουργεί, γιατρεύεται. Δεν είναι διόλου εύκολη αυτή η πάλη, η οποία μετουσιώνεται από μια πληθώρα έντονων αντιθέσεων και οξύμωρων σχημάτων. Περιπλανώμενη στους στίχους της «Μεταθανασίας», είχα μια συνεχή αίσθηση συναισθηματικού εγκλεισμού σε ένα στενόμυαλο κόσμο, στον οποίο ο ποιητής φαίνεται να ασφυκτιά και να εξεγείρεται εναντίον του, μέσα από την ψευδαίσθηση της αυτοκαταστροφής του. Η ταπείνωση, ο ξεπεσμός των ονείρων και η παράδοση στο τίποτα καταγράφεται άλλοτε με ρομαντική υπερβολή, άλλοτε με μια καβαφική ειρωνεία, συχνότατα με αιχμηρό λόγο και πεσιμιστική διάθεση. Φορέας «της άψαυστης ουσίας» , της παραίτησης, κατευθύνεται προς το τέλος του, απολαμβάνοντας με πικρή επίγνωση το εσωτερικό του ταξίδι. Ο ποιητής του ανολοκλήρωτου και του ατελεύτητου, έχει αγκαλιάσει τη μοίρα της απώλειας, γιατί γνωρίζει ότι μονάχα με την υποταγή στον έρωτα, δύναται να διαφύγει από τον θανατηφόρο ιστό του. Η απόλυτη απομόνωση είναι μονόδρομος. Οι άλλοι υπάρχουν ως δήμιοι και θεατές στον βασανισμό του.
Μοναδική σωτηρία και κυρίαρχο μοτίβο στη συλλογή συνιστά ο αέναος θάνατος, ως απουσία και ως αυτοκατάργηση. Γι’ αυτό ακριβώς και ο δημιουργός δεν τον φοβάται, απεναντίας, “αβαρής κι ανεμπόδιστος” βαδίζει σ’ αυτόν, χλευάζοντας τις επιπτώσεις του, αγνοώντας το όποιο τίμημά του. Μάλιστα, η πορεία αυτή είναι σκηνοθετημένη στην εντέλεια και μόνο οι εξάρσεις του συναισθήματος που κλιμακώνονται εντός και στο τέλος κάθε ποιήματος, φανερώνουν το εκμαγείο του πόνου. Ο «μόνος πρίγκηπας των ήλιων», όπως αποκαλύπτει και το ίδιο το όνομά του, υπερασπίζεται με αξιοπρέπεια και τραγικότητα το φως που διασώζεται μέσα από τις ρωγμές του. Το ποιητικό υποκείμενο καλείται να θάψει τον προδιαγεγραμμένο εαυτό, αυτόν που οι θνησιγενείς αντιλήψεις των άλλων του έχουν επιβάλλει, και κηδεύοντας τον καθωσπρεπισμό και την υποκρισία, να ζήσει το επέκεινα, τη Μεταθανασία.
* Η Φλωρεντία Ρήγα είναι διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ.
