Γράφει η Εβίτα Καφούρου
Από την αρχαιότητα ως σήμερα, η παιδική λογοτεχνία θα μπορούσαμε να πούμε πως έχει μια σπουδαία εξέλιξη και μεγάλους εκφραστές ανά εποχή.
Ας τα πάρουμε όμως με τη σειρά.
Α) ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑ
Παρ’ όλο που η αρχαία Ελλάδα μάς έδωσε πλούσια λογοτεχνική παραγωγή, πληροφορίες για την ύπαρξη παιδικών λογοτεχνημάτων έχουμε ελάχιστες. Θα μπορούσαμε, ωστόσο, να ξεκινήσουμε την αναφορά μας στην παιδική λογοτεχνία, με τους μύθους του Αισώπου. Οι περίφημοι αυτοί μύθοι χαρακτηρίζονται από λιτότητα, εύκολα διανοήματα, έχουν μικρή έκταση και τα ηθικά διδάγματα που προσφέρουν, δίνουν στα παιδιά σωστά παραδείγματα συμπεριφοράς. Έτσι, αναπτύσσονται ηθικά. Η σημασία που απέδιδαν στους μύθους αυτούς ήταν μεγάλη, γι’ αυτό ο Αριστοφάνης τονίζει: «Αμόρφωτος γεννήθηκες και δίχως ερωτήματα, και ούτε τον Αίσωπο ξεσκόλισες»…
Εκτός από τους μύθους του Αισώπου, υπήρξαν και άλλα έργα, όπως «η βατραχομυομαχία», «η αραχνομαχία» και «η γαλεομαχία».
Β) ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ
Κατά την περίοδο του Μεσαίωνα, η παιδική λογοτεχνία δεν μπορούμε να πούμε ότι γνώρισε μεγάλη ανάπτυξη. Προς το τέλος μόνο της περιόδου δημοσιεύονται μερικές ψυχαγωγικές και διδακτικές ιστορίες, όπως:
1) «Η Γαϊδάρου φυλλάδα» (εδώ εξιστορούνται οι περιπέτειες ενός γαϊδάρου).
2) «Ο Πουλολόγος» (τα πουλιά αφού κλήθηκαν από τον βασιλιά αετό στο γάμο του γιού του, μιλά το καθένα για τα προτερήματά του και κατηγορεί τα άλλα).
Από τον Η΄ αιώνα και έπειτα, παρατηρούμε μεγάλη παραγωγή από τραγούδια με τα κατορθώματα των Ακριτών. Πρέπει, ωστόσο, να σημειώσουμε και να γίνει κατανοητό, ότι τα έργα αυτής της εποχής δεν αφορούν τόσο τα παιδιά. Επειδή όμως ήταν απλά και κατανοητά, άγγιζαν την παιδική ψυχή.
Γ) ΝΕΟΤΕΡΟΙ ΧΡΟΝΟΙ
Μετά την άλωση της Κωνσταντινούπολης, βλέπουμε μια μεγάλη άνθιση της ποίησης. Έτσι, την περίοδο αυτή, η παιδική λογοτεχνία ήταν κυρίως ποιήματα. Το δημοτικό τραγούδι, τα νανουρίσματα, τα ταχταρίσματα και γενικά τα εύθυμα ποιήματα ψυχαγωγούσαν και διασκέδαζαν τα παιδιά. Κατά την περίοδο του νεοελληνικού διαφωτισμού, έχουμε αρκετά ονόματα λογίων που ασχολήθηκαν με την ποίηση.
Ξεχωρίζουν οι:
1) Θωμάς Φλαγγίνης
2) Νικόλαος Μαυροκορδάτος
3) Ρήγας Βελεστινλής
Δ) Η ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΝΑΡΞΗ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
Κατά την πρώτη μετά την επανάσταση περίοδο και μέχρι το 1858, δεν έχουμε έντονα σημάδια λογοτεχνικής ανάπτυξης, γίνονται όμως προσπάθειες. Αναφερόμαστε ενδεικτικά στα εξής έργα:
1) Έκδοση διηγημάτων του Αλέξανδρου Πανταζή
2) Έκδοση περιοδικών «παιδική αποθήκη» (1836)
3) Η συλλογή «παίγνια ή ποιημάτια διάφορα» του Ηλία Τανταλίδη (1837)
4) Η τρίτομη ελληνική «Χρηστομάθεια» του Αλέξανδρου Ρίζου Ραγκαβή (1841)
5) Οι μύθοι του Κατακουζηνού
Στη συνέχεια, ως και το 1917, γράφονται πιο συχνά έργα για παιδιά:
1) «Ο Γεροστάθης» του Λέοντα Μελά
2) «Ο Τρομάρας» του Βιζυηνού
3) «Τα τραγουδάκια για παιδιά» του Αλέξανδρου Πάλη (1889)
4) «Το παραμύθι χωρίς όνομα» της Πηνελόπης Δέλτα
5) «Η αδελφούλα μου» του Γρηγόριου Ξενόπουλου ( 1891)
Ως και το 1945 η παιδική λογοτεχνία ωριμάζει. Έργα που μας οδηγούν σε αυτή την άποψη:
1) «Τα ψηλά βουνά» και «Τα χελιδόνια» του Ζαχαρία Παπαντωνίου
2) Έργα της Πηνελόπης Δέλτα
3) Του Γεώργιου Δροσίνη
4) Του Ιωάννη Πολέμη κ.ά.
Μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και ως το 1974 έχουμε νέα σειρά λογοτεχνών που άφησαν ιστορία:
1) Έλλη Αλεξίου
2) Αντιγόνη Μεταξά
3) Βασίλης Ρώτας
4) Ζωρζ Σαρρή
Σε μια κοινωνία τραυματισμένη από το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, τη Γερμανική κατοχή, τον εμφύλιο και την επτάχρονη δικτατορία, και μεταβαλλόμενη λόγω της αστυφιλίας και της μετανάστευσης, η παιδική λογοτεχνία αλλάζει θεματολογία και αποφεύγεται ο διδακτισμός. Μετά τη μεταπολίτευση και ως τις μέρες μας η λογοτεχνία εξελίχθηκε γοργά. Τα θέματά της είναι αλλιώτικα, αφορούν το περιβάλλον, την κοινωνία, και έχει ως θέματα τη φιλία, την τεχνολογία, την ειρήνη κ.ά.
Ενδεικτικά ονόματα συγγραφέων:
1) Αλκη Ζέη
2) Ζωή Βαλάση
3) Θέτη Χορτιάτη
4) Μάνος Κοντολέων
5) Σοφία Ζαραμπούκα
Πέρα από την Ελλάδα, μετά τη βιομηχανική επανάσταση, έχουμε και ξένους λογοτέχνες που πλούτισαν την παιδική λογοτεχνία και το παιδικό βιβλίο:
1) Ο Δανός Χανς Κρίστιαν Άντερσεν
2) Ο Γάλλος Ιούλιος Βερν
3) Ο Αμερικανός Μαρκ Τουέιν
ΣΥΝΕΧΙΖΕΤΑΙ…