Διαβάζοντας το νέο μυθιστόρημα του συγγραφέα Μιχάλη Γριβέα με τον τίτλο «Λίλιθ και Λασθινία», εκδόσεις Ελκυστής, ταξιδεύουμε νοερά στην Αμοργό, εκεί όπου διαδραματίζεται η μυθιστορία του βιβλίου, παρέα με τους ολοζώντανους ήρωές του. Επιχειρούμε να τοπογραφήσουμε την περιοχή ενός μυστηριώδους σπηλαίου και να επιλύσουμε την τοπογραφική παραδοξότητα που κρύβεται στα έγκατα της σπηλιάς, ακριβώς κάτω από το κρεμαστό μοναστήρι της Χοζοβιώτισσας.
Ως αναγνώστες, ακολουθώντας τους ήρωές του, θα βιώσετε αυτό το συναρπαστικό ταξίδι, που εξελίσσεται από το λιμάνι του Πειραιά -με συνταξιδευτές τον άνακτα Ήλιο και τον δίδυμο βασιλιά του ελληνικού αρχιπελάγους, τον βασιλιά Αγέρα- ως τη Χώρα της Αμοργού. Για τη διαμονή σας, εσείς επιλέγετε.
Υπάρχει διαθεσιμότητα στην πανσιόν «VILLA ΑΦΗΛΙΑ», μην σας ξεγελά ο τίτλος της, ενδείκνυται για τους πιστούς οπαδούς της Επιστήμης. Εκεί, μαζί με την ηρωίδα τού συγγραφέα, τη Λασθινία Γεωδαίτη, θα απολαύσετε, εκτός από τις παραδοσιακές γεύσεις της Αμοργιανής κουζίνας και τις επιστημονικές γνώσεις της επίμονης τοπογράφου. Απαραίτητα στον ταξιδιωτικό σας σάκο, τα όργανα τοπογράφησης, όπως GPS, οπτικά θεοδόλιχα, συμβατικά και ηλεκτρονικά ταχύμετρα, χωροβάτες κ.λ.π.
Για τους λάτρεις της φύσης, διαθεσιμότητα θα υπάρχει, εκτός από τα βραχώδη και τα θαλασσινά τοπία, και στο ερημικό καλύβι του ντόπιου μαθηματικού Μάρκου Λιζαίου. Θα σας ζητήσει βέβαια να τον ακολουθήσετε στον παθιασμένο τρόπο ζωής του για την έρευνα, τον ακτιβισμό και τον έρωτα ή να τον αφήσετε στην ησυχία του να μελετήσει απρόσκοπτα, γιατί -εν αγνοία του- ένα σπουδαίο μαθηματικό βραβείο, κάπου εκτός συνόρων, τον περιμένει.
Θα τα βρείτε όμως δύσκολα, όσοι ταξιδευτές του βιβλίου αγαπάτε τις δοξασίες, τους θρύλους και ταυτιστείτε με τους δαίμονες και το θάνατο που παραφυλάνε στην ομίχλη, και ακολουθήσετε πρόσκαιρα τα βήματα της παράδοξης μοναστηριακής ζωής του βιβλίου. Εκεί, θα σας υποδεχτεί η δαιμονική Λίλιθ και ο παλαιοημερολογίτης ηγούμενος Συνέσιος, που χωρίς καμιά σύνεση, είναι βέβαιο πως θα σας κατηγορήσει για δαιμονισμό, όπως και τον μοναχό Σεραφείμ, και ίσως υποστείτε και εξορκισμό.
Αν πάλι κάποιοι δεν αγαπάτε τα συναρπαστικά ταξίδια στην επιστήμη και τη μεταφυσική, μπορείτε να παραμείνετε στην Αθήνα, στην ασφάλεια ενός δωματίου κεντρικού ξενοδοχείου. Εκεί, για λίγο, θα συναντήσετε τους κεντρικούς ήρωες του βιβλίου, τη Λασθινία και τον Μάρκο, αλλά μην τους χτυπήσετε την πόρτα, γιατί έχει προλάβει ο θεός Έρωτας.
ΛΙΛΙΘ και ΛΑΣΘΙΝΙΑ, λοιπόν, τιτλοφορείται το νέο μυθιστόρημα του Μιχάλη Γριβέα. Τίτλος πρωτότυπος, τυπωμένος σε καλαίσθητο εξώφυλλο και μάλιστα με τρεις διαφορετικές γραμματοσειρές, όσα ακριβώς και τα τρία παράλληλα αφηγηματικά πεδία του βιβλίου. Λίλιθ και Λασθινία, ένας θηλυκός δαίμονας και μια μαθηματικός της Αρχαίας Ελλάδας εμπνέουν τον συγγραφέα για τον τίτλο του βιβλίου και εξάπτουν τη φαντασία του αναγνωστικού κοινού. Ευρηματικός και λειτουργικός ο τίτλος, αφού εύστοχα προοικονομείται η σύνθεση της θεματικής του βιβλίου. Επιστήμη και μεταφυσική, δαιμονικά στοιχεία και μαθηματική λογική, μύθοι, δεισιδαιμονίες, παραδοξότητες, θρύλοι, μυστήριο και πραγματικότητα, συμπλέκονται με αριστοτεχνικό τρόπο από τον συγγραφέα, συμπλέουν και στροβιλίζονται από τα απόκρημνα βράχια του κρεμαστού μοναστηριού της Χοζοβιώτισσας της Αμοργού ως τα έγκατα τoυ μυστηριώδους σπηλαίου του.
Η κοσμολογική Επιστήμη έχει έναν πολύ μακρινό πρόγονο, κρατά η σκούφια της από τον μύθο και τη φαντασία, τεκνοποιεί με τον χρόνο και πνευματικό της τέκνο είναι το μυθιστόρημα. Γνώστης και μελετητής της Φιλοσοφίας, των Θετικών επιστημών -και μάλιστα της Τοπογραφίας που έχει σπουδάσει-, αλλά και διαφόρων θρησκευμάτων και παραθρησκευτικών ρευμάτων ο συγγραφέας, έχει συνάξει προ πολλού τον πνευματικό του περίγυρο και γράφει ένα βιβλίο επιστημονικής φαντασίας και ρεαλισμού συνάμα. Δύσκολο το εγχείρημα. Στην καθαρά ρεαλιστική λογοτεχνία ο συγγραφέας δομεί την ιστορία του, πατώντας γερά στο βασικό του δεδομένο, που είναι ο κόσμος. Ο Μιχάλης Γριβέας στήνει το σκηνικό του, σχεδόν από την αρχή, κινούμενος παράλληλα πάνω σε δύο κόσμους. Αυτόν της επιστήμης και τον άλλον της μεταφυσικής. Με σπόρο εκκίνησης τη φιλοσοφική σκέψη και την τοπογραφική επιστήμη, δημιουργεί μια μυθιστορηματική αφήγηση με κοινωνικούς προβληματισμούς, με παράδοξες και μυστηριώδεις καταγραφές, με θρησκευτικά και απόκοσμα στοιχεία. Όπως ο ίδιος έχει δηλώσει σε συνέντευξη, «στο βιβλίο «Λίλιθ και Λασθινία» η επιστήμη πασχίζει ασθμαίνοντας να εξηγήσει τα ανεξήγητα ενώ η θρησκεία τα αναθέτει σε αόρατους δαίμονες. Στη γωνία όμως το σύμπαν γελάει με τον διχασμό των ανθρώπων που δεν κατανοούν την αδυναμία τους να ερμηνεύσουν την δική του αλήθεια…»
Αγαπημένο μοτίβο στο οποίο κινείται ο συγγραφέας, είναι η σύζευξη της επιστήμης με τη θρησκεία, το πάντρεμα του φυσικού με το μεταφυσικό, της λογικής με το υπερβατικό. «Για να φτάσεις σ’ ένα υπέρτατο επίπεδο, πρέπει πρώτα να κατακρημνιστείς από την ασφάλεια της σταθερής τροχιάς», διαβάζουμε στο βιβλίο. Και αλλού: «Φαίνεται ότι η απόλυτη πληρότητα ταιριάζει μόνο στους θεούς και πως οι άνθρωποι είμαστε καταδικασμένοι να κουτρουβαλάμε στα τάρταρα χωρίς ποτέ να μπορούμε να τη φτάσουμε».
Και τα καταφέρνει άριστα ο συγγραφέας, να οικοδομήσει το σκηνικό του, αφού διαθέτει τα καίρια όπλα που τον καθοδηγούν και τον επικουρούν, ώστε να παρουσιάζει, να αναλύει και να εκτιμά τα οφέλη των επιστημονικών και τεχνολογικών θαυμάτων. Η μυθιστορία του συνταιριάζει την επιστήμη με την επιστημονική φαντασία και τείνει να φαντάζεται έναν κόσμο διαφορετικό λόγω της τεχνολογίας, ενώ με τη φαντασία του προσυπογράφει έναν κόσμο μυστηρίου και μαγείας.
Με αυτό το βιβλίο πιστεύω, πως ο Μιχάλης Γριβέας σηματοδοτεί την παρουσία του στην ελληνική λογοτεχνία. Πρόκειται για ένα αξιόλογο πόνημα που θέτει καυτά ερωτήματα σε καυτά αντιφατικά θέματα της σύγχρονης κοινωνίας. Με στερεή δομή, πολύπτυχη και πολύπλοκη μυθιστορία, εκτεταμένη και απλή αφήγηση, πειστικούς χαρακτήρες, ευαίσθητη περιγραφή σύνθετων διακυμάνσεων των συναισθημάτων των ηρώων του, και με μια εξαιρετικά ευρηματική χρονική ακολουθία στην αφήγηση των γεγονότων, το μυθιστόρημα του Μιχάλη Γριβέα λειτουργεί ως «ένα διαρκές και συναρπαστικό παιχνίδι μυστηρίου» και καταλήγει σε μια συγκινητική πρόταση για την κάλυψη του χάσματος μεταξύ ιδεαλισμού και υλισμού, φυσικού και μεταφυσικού κόσμου. Ένα ιδιαίτερο βιβλίο με μηνύματα ανιδιοτελούς αγάπης, ερωτικής δυναμικής, με πληροφορίες από τον χώρο της Επιστήμης, της Φιλοσοφίας, της Θρησκείας και του Μύθου, μέσα από μια ρέουσα και αριστοτεχνικά δομημένη γλώσσα, που όσο και αν έψαξα, δεν βρήκα να σκαλώνει πουθενά, θα συνεπάρει ολοκληρωτικά τον αναγνώστη. Η ποιητική χροιά στον αφηγηματικό λόγο του Μιχάλη Γριβέα είναι επίσης ένα χαρακτηριστικό του στοιχείο, που δεν περνά απαρατήρητο, και μάλιστα στη σωστή δόση. Όλα σε ετούτο το βιβλίο είναι δοσμένα με τη σωστή δοσολογία χάρη στη συγγραφική του μαεστρία.
Η πρωτοτυπία με την αφήγηση σε τρία χωρικά επίπεδα προσδίδει ζωντάνια, δεν κουράζει τον αναγνώστη, αντίθετα εξάπτει τη φαντασία και τον ρουφά μέσα στην ιστορία του βιβλίου. Στο πρώτο επίπεδο αφηγείται από την δική της οπτική και τον δικό της γεωγραφικό χώρο η υπέρμαχος της Επιστήμης, Λασθινία, συμβαδίζει ή τέμνεται με το δεύτερο επίπεδο αφήγησης, την αφηγηματική ρητορική του μοναχού Σεραφείμ και με τις δοξασίες και τον σκοταδισμό των μεσαιωνικών κατάλοιπων του παλαιοημερολογίτη ηγούμενου Συνέσιου. Αρκετά ενδιαφέρον και λειτουργικό το τρίτο αφηγηματικό πεδίο. Ένας άγνωστος αφηγητής, και μέσω αυτού ο συγγραφέας, παρεμβαίνει για να σχολιάσει, να καυτηριάσει, να καταγγείλει τα κακώς κείμενα, με έναν τρόπο αξιοπρεπή, χωρίς να επιβάλει παρά μόνο να προβληματίσει. Δεν αφήνει το σκοτάδι τελικά να διαφεντεύει τον ορίζοντα. Με όχημα την Επιστήμη πασχίζει να το δαμάσει, να το ερμηνεύσει και να το απενοχοποιήσει. Κι όταν αυτό μοιάζει απόκρυφο και ανερμήνευτο, απλά το κατανοεί. Διαβάζουμε στη σελ. 254 του βιβλίου μέσα από τις σκέψεις μιας ηρωίδας του: «Όμως ξέρεις πια κι εσύ πως η ζωή δεν είναι πια ευθύγραμμη. Δεν μας κάνει τα χατίρια και μας μοιράζει χαρές και λύπες με ένα δικό της δίκαιο, ακατανόητο και ασύμφωνο με τους δικούς μας νόμους». Αυτή τη χαρμολύπη της ζωής, το απόρρητο, το ακατανόητο με την ανθρώπινη λογική, το ενστερνίζεται ο συγγραφέας μέσα από τις χαρές, τις επιτυχίες και τον πόνο των ηρώων του. Θέτει ερωτήματα και προσφέρει εναλλακτικές υποθετικές καταστάσεις. Δεν προβλέπει το μέλλον, πασχίζει μέσα από ενωτικές δυνάμεις του κόσμου να το αποδεχτεί καλύτερο, έτσι έμμεσα παρέχει λύσεις. Τον τελευταίο λόγο τον έχει η κοινωνία αφού απαλλαγεί από τις οπισθοδρομικές αγκυλώσεις, τις προκαταλήψεις και τα δόγματα και ακολουθήσει την επιστημονική σκέψη με γνώμονα τον σκεπτόμενο άνθρωπο. Ο συγγραφέας ωθεί, εντέλει, νομίζω την Επιστήμη και τον σκεπτόμενο Άνθρωπο, να αναλάβουν τις ευθύνες τους.
Τριακόσιες ογδόντα τέσσερις φορές κοντανάσανα, μελετώντας το βιβλίο. Όσα και τα σκαλιά στον κατακόρυφο γκρεμνό από τη μυστηριώδη σπηλιά ώς τη μονή της Χοζοβιώτισσας που ανέβαινε η ηρωίδα Λασθινία. Τριακόσιες ογδόντα τέσσερις φορές αναστέναξα και ικέτεψα μαζί της ώς να οδηγηθώ από το σκοτάδι της σπηλιάς στο φως της Επιστήμης, από τη δαιμονική Λίλιθ στην επιστήμονα Λασθινία. Ετούτη η συγγραφική κατάθεση μάς υποψιάζει για κάτι πιο συναρπαστικό στο μέλλον. Το ευχόμαστε και το αναμένουμε!
Αθήνα 19/9/2021
ΚΑΛΛΙΟΠΗ Ι. ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ
Φιλόλογος, συγγραφέας
